Amerika

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Ovaj članak ili neka od njegovih sekcija nije dovoljno potkrijepljena izvorima (literatura, web-stranice ili drugi izvori).
Ako se pravilno ne potkrijepe validnim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti obrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.

Karta svijeta koja pokazuje Amerike

Amerike su zemlje zapadne hemisfere ili Novog svijeta koje se sastoje od kontinenata Sjeverna Amerika i Južna Amerika sa svim pridruženim ostrvima i regijama. Amerike pokrivaju 8.3% ukupne površine Zemlje (28.4% kopna) i sadrže 14% svjetskog stanovništva.

Izraz je relativno nov i predstavlja nešto jasniju zamjenu za izraz Amerika, koji može značiti i cijelu kopnenu masu ili Sjedinjene Američke Države. Originalni izraz se koristio za ono što se ponekad smatra jednim kontinentom ili superkontinentom , pri čemuAmerike predstavljaju skupni izraz za kopnenu masu i pojedine regiju u njemu. Kada se koristi za kopnenu masu, izraz koji odgovaraAmerici ili Amerikama su Eurazija, koja se sastoji od Evrope i Azije, odnosno Eurafrazija, koja označava Euraziju i Afriku.

Granica između ova dva kontinenta se nalazi na granici država Kolumbija i Panama.

Južna Amerika (južno od Paname).
Sjeverna Amerika (sjeverno od Kolumbije).

Kao zasebni dijelovi ponekad se također pominju i Centralna Amerika i Karibi.

Ponekad se sa pojmom Amerika (američki, američka, američko) misli na Sjedinjene Američke Države ili nešto što dolazi iz Sjedinjenih Američkih Država, a građani ove zemlje se nazivaju Amerikancima.

Također pogledajte[uredi | uredi izvor]

Kolumbija (čvor)
Konkvistador
Srednja Amerika
Nova Švedska
Južna kupa
Sjedinjene Američke Države, ili SAD su federalna ustavna republika^[6]^[7] koja se sastoji od 50 saveznih država i jednog federalnog distrikta. 48 kopnenih saveznih država i Washington D.C. se nalaze u središnjoj Sjevernoj Americi između Kanade i Meksika. Savezna država Aljaska se nalazi na sjeverozapadnom dijelu Sjeverne Amerike, dok su Havaji arhipelag u Tihom okeanu. SAD također posjeduje brojna naseljena a i nenaseljena područja u Tihom okeanu i Karibima. Sa površinom od 9,6 miliona km²,^[8] SAD sučetvrta najveća država na svijetu te 3. po broju stanovnika koji broji preko 320 miliona. Jedna je od najraznovrsnijih država poetničkoj strukturi i raznim kulturama zbog velikog broja imigracija osoba iz drugih država.^[9] Geografija i klima SAD-a je izuzetno raznolika, te sama država udomljava značajan broj divljih životinja.^[10]

SAD je jedna od najmoćnijih država na svijetu i ekonomski i politički. Sjedinjene Američke Države su nastale od trinaest originalnihbritanskih kolonija u Sjevernoj Americi. Nezavisnost su dobili od Velike Britanije 4. jula 1776. godine. Od tada kroz ratovanje i mirnu ekspanziju, Sjedinjene Američke Države se proširuju sve do Tihog okeana. Sjedinjene Američke Države su u prethodnih 300 godina učestvovale u nekim od najvažnijih događaja u svjetskoj historiji.

Historija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Historija Sjedinjenih Američkih Država

Prije dolaska Evropljana na kontinent, na području sadašnjih Američkih Država živjela su razna plemena Američkih starosjedilaca(poznatijih kao Indijanci). Nije precizno utvrđeno odakle potiču američki starosjedioci, ali se smatra se da je bar jedna grupa došla izSibira prije otprilike 20.000 godina. Kolumbovo putovanje nije bilo prvo putovanje na kojem su Evropljani "pronašli" Novi svijet ali je najznačajnije. Poslije njegovog putovanja, Španija i Francuska su uspostavile kolonizacijska carstva u Sjevernoj i Južnoj Americi.

Englezi su relativno kasno uspostavili kolonije, ali njihove kolonije na istočnoj obali Sjeverne Amerike su bile najuspješnije. Većina naseljava engleske kolonije prvenstveno u nadi da će se obogatiti. Mnogi se kasnije odlučuju za put u nadi za vjerskom slobodom na novom kontinentu. Zbog ovih i raznih ostalih razloga, 13 različitih kolonija je osnovano do 1750ih godina. Poslije velikog Francusko-Engleskog rata, Englezi su uspostavili veliki porez na engleske kolonije da bi mogli naplatiti ratnu štetu. Amerikanci su se odvojili od Velike Britanije 1775. godine većinom zbog političko-ekonomskih razloga čime počinje Američki rat za nezavisnost.

Amerikanci su dobili rat za nezavisnost uz pomoć Francuza. 1787. godine napisan je Ustav Sjedinjenih Američkih Država, koji 1789. uspostavlja prvu modernu demokratiju na svijetu. Sjedinjene Američke Države lagano počinju da se šire. Pod vodstvom Georgea Washingtona i njegovih nasljednika, Amerika nastoji da se udalji od evropske politike. Ipak, Amerika kupuje teritoriju Louisianne od Francuza 1803. godine a 1812. godine Amerika ponovo ratuje sa Velikom Britanijom i skoro dolazi na rub poraza.

U prvoj polovini 19. vijeka, Sjedinjene Američke Države nastavljaju da se šire. 1846. godine, Sjedinjene Države vode rat protivMeksika koji lagano dobijaju, osvajajući čak Mexico City. U mirnim uslovima, Sjedinjene Države se proširuju do Tihog okeana. Međutim, problem ropstva u Americi postaje evidentan. 1861. godine počinje Američki građanski rat između Juga i Sjevera. Sjeverne snage pobjeđuju i u dogledno vrijeme ropstvo biva ukinuto u Sjedinjenim Američkim Državama ali se država neće u potpunosti oporaviti od građanskog rata sve do 20. vijeka.

1917. godine, Sjedinjene Američke Države ulaze u Prvi Svjetski Rat. Užas rata ima uticaj na kulturni pokret 1920-ih godina danas poznat kao "Roaring 20s" ili "Džez Era". Prosperitet i bogatstvo ovog doba brzo nestaje tokom Velike depresije 1930-ih godina. Sa ulaskom u Drugi Svjetski Rat, Amerika se uspijeva riješiti ekonomske depresije. Sjedinjene Američke Države i saveznici dobijaju rat. Pred kraj rata, Amerika postaje prva država na svijetu koja upotrebljava atomsku bombu.

Druga polovina 20. vijeka u historiji Sjedinjenih Država je poznata po rivalstvu sa Sovjetskim savezom, poznatom kao "Hladni rat". Hladni rat u par navrata ispoljava tendenciju da preraste u otvoren sukob ali godinu utrke u naoružavanju između dvije države ekonomski lome Sovjetski savez koji se raspada 1991., dok Sjedinjene Države prosperiraju pod vodstvom Ronalda Reagana. Nakon Hladnog rata, Amerika ostaje jedina supersila na svijetu. Poslije terorističkog napada u New Yorku 2001., američki predsjednikGeorge W. Bush proglašava Rat protiv terorizma.

Politika[uredi | uredi izvor]

Dom Predstavnika Sjedinjenih Američkih Država.

Glavni članak: Politika Sjedinjenih Američkih Država

Vlada i politika Sjedinjenih Država je zasnovana na Ustavu Sjedinjenih Američkih Država, napisanom 1787. godine. Ustav iz 1787 je do danas dopunjen sa nekoliko amandmana. Prvih 10 su prihvaćeni nedugo poslije nastanka samog ustava. Grupno se nazivaju "Spisak prava" (Bill of Rights), a odnose se na osnovna prava državljana Sjedinjenih Američkih Država, kao što su pravo na slobodu govora ivjeroispovjesti.

Vlada Sjedinjenih Američkih Država je jedna od najstarijih na svijetu. Kao federalna demokratija, sastoji se od izvršne, zakonodavne, i sudske vlasti. Izvršna vlast se sastoji od predsjednika i njegovog kabineta, uz dodatak raznih državnih službi.

Zakonodavna vlast je Kongres Sjedinjenih Američkih Država, koji se sastoji od Doma zastupnika (House of Representatives) i Senata(Senate). Zastupnici i Senatori su podijeljeni po saveznim državama. U Domu Zastupnika svaka savezna država ima broj predstavnika razmjeran njenom broju stanovnika, dok u Senatu svaku državu zastupaju dva senatora. Broj zastupnika u Domu Zastupnika je 435. Senat trenutno broji 100 senatora.

Sudska vlast se sastoji od svih sudova u Sjedinjenim Državama. Vrhovni sud Sjedinjenih Američkih Država broji devet sudija, koji su na doživotnom mandatu. Nakon smrti ili povlačenja sudije, predsjednik SAD-a nominira novog sudiju, kojeg šalje Senatu da glasa za odobravanje.

Svaka savezna država u Sjedinjenim Državama ima svoju vladu, čije su granice moći ispod nivoa moći federalne vlade. Koliko tačno ovlasti svaka država može imati je tema mnogih rasprava u američkoj politici. Glavne političke stranke Sjedinjenih Država su Republikanska Stranka i Demokratska Stranka.