Južna Afrika
Iz Wikipedije, slobodne enciklopedije
Republika Južna Afrika
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| Geslo: !ke e: ǀxarra ǁke (ǀXam) “Jedinstvo u različitosti” (doslovno “Različiti narodi, ujedinite se”) | ||||||
| Državna himna: "Državna himna Južne Afrike" | ||||||
 | ||||||
| Glavni grad | Pretoria (izvršna vlast) Bloemfontein (sudska vlast) Cape Town (zakonodavna vlast) | |||||
| Najveći grad | Johannesburg (2006) [1] | |||||
| Službeni jezici | Afrikaans engleski Južni Ndebele Sjeverni Sotho Južni Sotho Swazi Tsonga Tswana Venda Kosa Zulu | |||||
| Etničke grupe | 79,5% crnci 9.2% bijelci 8,9% Obojeni 2,5% Azijati | |||||
| Demonim | Južnoafrikanci | |||||
| Vlada | ||||||
| - | Predsjednik | Jacob Zuma | ||||
| - | Potpredsjednik | Baleka Mbete | ||||
| - | Predsjednik NCOP | M. J. Mahlangu | ||||
| - | Predsjednik Nacionalne skupštine | Max Sisulu | ||||
| - | Vrhovni sudac | Pius Langa | ||||
| nezavisnost od Ujedinjeno Kraljevstvo | ||||||
| - | Unija | 31. maj 1910. | ||||
| - | Westminsterski statut | 11. decembar 1931. | ||||
| - | Republika | |||||
| Površina | ||||||
| - | Ukupno | 1,221.037 km2 (25..) | ||||
| Stanovništvo | ||||||
| - | Procjena za 2008 | 47,900.000[2] (25..) | ||||
| - | Popis iz 2001 | 44,819.778[3] | ||||
| BDP (PPP) | procjena za 2008 | |||||
| - | Ukupno | 492.684 mrld. $[4] | ||||
| - | Per capita | 10.119 $[4] | ||||
| BDP (nominalni) | procjena za 2008 | |||||
| - | Ukupno | 277.188 mrld. $[4] | ||||
| - | Per capita | 5.693 $[4] | ||||
| Gini (2000) | 57,8 Greška: Pogrešan unos | |||||
| HDI (2007) | 0.674  Greška: Pogrešan unos •121.. | |||||
| Valuta | Rand (ZAR) | |||||
| Vremenska zona | SAST (UTC+2) | |||||
| Web domena | .za | |||||
Republika Južna Afrika ili Južnoafrička Republika (kraći naziv Južna Afrika) je republika na jugu Afrike. Nalazi se na južnoj ivici Afrike i graniči se sa Namibijom, Bocvanom, Zimbabveom, Mozambikom i Svazilendom. Mala država Lesoto je u potpunosti obuhvaćena južnoafričkom teritorijom. Površina Južne Afrike iznosi 1.221.000 -{km}-². Po površini Južnoafrička Republika je 25. država u svetu, a 9. na kontinentu. Po proceni iz 2009. Južnoafrička Republika je imala 49.320.000 stanovnika.[5] Glavni gradovi Južnoafričke Republike su Pretoria (izvršni), Bloemfontein (sudski) i Cape Town (zakonodavni), dok je najveći gradJohannesburg.
Najstariji stanovnici Južne Afrike su plemena Hotentota i Bušmana. Bantu narodi su se doselili oko 1000. godine. Godine 1652.Holanđani su osnovali koloniju na Rtu dobre nade. Godine 1795. britanska vojska osvojila je Rt dobre nade. Holandsko (bursko) stanovništvo je 1830. godine se kolektivno iselilo na sever i osnovalo Burske republike koje će Britanci anektirati 1902. godine posle Drugog burskog rata. Britanske kolonije će se 1910. godine ujediniti Južnoafričku Uniju, koja će steći nezavisnost i istupiti izKomonvelta 1961. godine. Tokom 20. veka glavni problem Južne Afrike je bilo pitanje premoći belog stanovništva nad crnačkom većinom. Politika aparthejda je zvanično uvedena 1948. Posle godina međunarodnog pritiska i unutrašnjeg nezadovoljstva, aparthejd je ukinut 1990. godine. Na izborima 1994. Nelson Mandela je izabran za prvog crnog predsednika države.
Južnoafrička Republika je jedan od osnivača Ujedinjenih naroda i Afričke unije. Privreda Južne Afrike je najsnažnija na afričkom kontinentu sa modernom infrastrukturom. Glavni proizvodi Južnoafričke republike su zlato i dijamanti.
Istorija[uredi - уреди | uredi izvor]
Praistorija[uredi - уреди | uredi izvor]
U Južnoafričkoj Republici se nalaze neka od najstarijih arheoloških nalazišta u svetu.[6][7][8] Brojni fosilni ostaci u pećinamaSterkfontejn, Kromdrai i Makapansgat nagoveštavaju da su australopitekusi ovde živeli pre oko 3 miliona godina.[9] Njih su smenile brojne vrste iz reda -{Homo}-, kao što su -{Homo habilis}-, -{Homo erectus}- i moderni ljudi -{Homo sapiens}-.
Naselja Bantu plemena, koja su koristila željezno oruđe i bavila se zemljoradnjom i stočarstvom su do 4. ili 5. veka nove ere postojala južno od reke Limpopo. Oni su raselili, pokorili i asimilirali domorodačka kosjanska plemena. Bantu plemena su se polako selila na jug. Veruje se da najstariji željezni predmeti u modernoj provinciji KwaZulu-Natal potiču iz perioda oko 1050. godine. Najjužnija grupa je bilo pleme Kosa, čiji jezik je primio izvesne lingvističke crte iz jezika kosjanskih plemena. Kose su stigle do Velike riblje rijeke u današnjoj pokrajini East Cape. Tokom svojih seoba, ovaj narod na stepenu razvoja željeznog doba je raselio ili asimilirao prethodne zajednice lovaca i skupljača plodova.
Britanska ekspanzija[uredi - уреди | uredi izvor]
Velika Britanija je 1795. godine preuzela kontrolu nad Rtom dobre nade pod izgovorom da sprečava da padne pod kontrolurevolucionarne Francuske. Pošto je već imala svoje kolonije u Australiji i Indiji, Velika Britanija je želela da koristi Cape Town kao trgovačku stanicu na dugim putovanjima. Britanci su vratili Cape Town Holanđanima, ali je ubrzo Holandska istočnoindijska kompanija proglasila bankrot. Godine 1806. Velika Britanija je anektirala Koloniju Rt dobre nade. U prve dve decenije 19. vijekapleme Zulu pod svojim vođom Šakom je ojačalo i proširilo svoju teritoriju. Šakina pustošenja su indirektno dovela do Mfekane(slamanja), koja je opustošila unutrašnjost zemlje početkom 1820ih. Matabele, podgrupa Zulua, je stvorila još veće kraljevstvo pod kraljem Mzilikazijem, koje je obuhvatalo velike delove Highvelda.
Nakon što su se Britanci nastanili u velikom broju u Cape Townu i nakon što je britanska vlada 1833. godine zabranila ropstvo, oko 12 000 Bura (kako se naziva belo stanovništvo holandskog porekla) je krenulo dublje ka unutrašnjosti zemlje u današnje regione Natal, Transvaal i Slobodnu Državu Oranje. Ovi Buri su osnovali dve države: Južnoafričku Republiku - Transvaal (danas podeljenu na provincije Gauteng, Limpopo, Mpumalanga i North West) i Slobodnu Državu Oranje.
Otkriće dijamanta 1867. i zlata 1884. u unutrašnjosti je doprinelo ekonomskom razvoju i imigraciji, kao i podjarmljivanju domorodačkog stanovništva. Borba za kontrolu nad ovim važnim ekonomskim resursima je bila razlog za sukobe Evropljana i domorodaca, kao i između Britanaca i Bura. Burske republike su se uspešno odupirale britanskim napadima tokom Prvog burskog rata (1880-1881) upotrebom gerilske taktike, koja je dobro odgovarala lokalnim uslovima. Ipak, Britanci su se vratili u većem broju, sa više iskustva i boljom taktikom u Drugom burskom ratu (1899-1902), u kom su trijumfovali. Daliorka Cakalova
20. vek[uredi - уреди | uredi izvor]
Posle četiri godine pregovora i tačno osam godina posle Drugog burskog rata, 31. maja 1910. godine stvorena je Južnoafrička Unija od britanskih kolonija Rt Dobre nade i Natal i od bivših burskih republika Slobodne Države Oranje i Transvaal. Novoosnovana Južnoafrička Unija je bila dominion Velike Britanije.Zakon o domorodačkoj zemlji iz 1913. je strogo ograničio zemljišne posede crnaca; u ovom periodu oni su posedovali jedva 7% obradivog zemljišta. Količina zemlje rezervisana za domorodačke narode je kasnije marginalno uvećena.[10] Južna Afrika je tokom Prvog svetskog rata okupirala Nemačku jugozapadnu Afriku, današnju Namibiju. Po odluci Drušva naroda iz 1920. godine, Južnoafrička Unija je dobila mandat da upravlja ovom bivšom nemačkom kolonijom. Posle raspuštanja Društva naroda nakonDrugog svetskog rata, Južna Afrika je odbila da da nezavisnost Jugozapadnoj Africi.
Usvajanjem Vestminsterskog statuta 1931. Uniji je efektivno data nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva. Godine 1934. Južnoafrička partija i Nacionalna partija su se ujedinile u Ujedinjenu partiju u cilju pomirenja Afrikanera i Engleza. Stranka se 1939. godine podelila oko pitanja učestvovanja Unije uDrugom svetskom ratu na strani Ujedinjenog Kraljevstva, čemu su se sledbenici afrikanerske Nacionalne partije strogo protivili. Rat je doprinio razvoju industrije, što je mnoge crnce privuklo iz ruralnih delova zemlje u gradove. Ojačale su crne sindikalne organizacije i rasno je pitanje ponovo izbilo u prvi plan. Pobeda Nacionalne stranke na izborima 1948. označila je jačanje politike rasne segregacije, koja je tada dobila ime aparthejd. Svi su stanovnici podeljeni u četiri grupe: belce, Bantu (crnce), obojene i azijate. Zabranjeni su brakovi između pripadnika različitih grupa, ustanovljene su odvojene obrazovne, zdravstvene i druge javne ustanove, zabranjeno je kretanje crnaca u belačkim područjima bez propusnica, stvorene su enklave za naseljavanje crnaca kojima je dana ograničena samouprava (tzv. bantustani).
Aparthejd je uskoro izazvao snažnu reakciju crnaca. Afrički nacionalni kongres je ojačao i u šezdesetim godinama počeo je koristititerorističke metode, na šta je vlada zatvorila njegove vođe, među kojima je najpoznatiji bio Nelson Mandela. Sindikati su organizovali niz štrajkova za bolje uslove rada i veće plate. Južna Afrika se suočila sa međunarodnom izolacijom i odlivom kapitala. Zbog podrške Velike Britanije sankcijama prema Južnoafričkoj Uniji, ona je 31. maja 1961. proglasila republiku i istupila iz Komonvelta, a od tada nosi naziv Južnoafrička Republika. Ipak, u situaciji hladnoratovske podele zapadne vlade nisu bile spremne na uvođenje strožijih sankcija kapitalističkoj i prozapadnoj Južnoj Africi.
Godine 1966. godine organizacija SVAPO je pokrenula borbu za nezavisnost Jugozapadne Afrike. Ovajsukob se intezivirao nakon angolske nezavisnosti, koja je pružala utočište borcima SVAPO. Tek 1988. Južnoafrička Republika je pristala da omogući da Namibija ima sopstvenu upravu, prema mirovnom planu Ujedinjenih naroda na teritoriji koju obuhvata. Namibija je dobila nezavisnost 1990, a teritorijaValvis Beja je vraćena Namibiji 1994. godine.
Krajem 80-ih postalo je jasno da je održavanje aparthejda nemoguće. Godine 1991. parlament je opozvao rasne zakone i oslobođena je većina političkih zatvorenika. Dvogodišnji pregovori predsednika Frederika Viljema de Klerka i Mandele doveli su do nacrta privremenog ustava koji je izjednačio biračko pravo svih stanovnika Južnoafričke Republike. Prvi slobodni izbori održani su u aprilu 1994, a pobedu je odneo Afrički nacionalni kongres. Mandela je izabran za predsednika.
U razdoblju od kraja aparthejda Južna Afrika se suočava s brojnim problemima koji su delom rezultat nasleđa segregacije: velikom nezaposlenošću među crnim stanovništvom, jednom od najviših stopa ubistava i drugih nasilnih zločina u svetu, kao i eksplozijom infekcije virusom HIV. Ipak, zemlja je uspela da očuva političku i privrednu stabilnost.
Geografija[uredi - уреди | uredi izvor]
Položaj[uredi - уреди | uredi izvor]
Južnoafrička Republika je smeštena na krajnjem jugu afričkog kontinenta. Država izlazi na dva okeana — Atlantski i Indijski. Proteže se pravcem zapad—istok između 16° 31’ i 33° istočne geografske dužine. Najzapadnija tačka se nalazi u pograničnom graduAleksander Bej na ušću reke Oranje, a najistočnija tačka na obali Indijskog okeana na granici s Mozambikom u blizini zaliva Kosi. Pravcem sever—jug proteže se između 22° 20’ i 34° 50’ severne geografske širine.[11] Najsevernija tačka se nalazi na desnoj obali reke Limpopo na granici s Zimbabveom u blizini pograničnog zimbabveanskog grada Bajtbridža, dok se najjužnija tačka nalazi naIglenom rtu, koji je ujedno i najjužnija tačka afričkog kontinenta.
Ukupna dužina granica iznosi 4.862 km.[12] Od zapada prema istoku graniči se sa Namibijom (967 km), Bocvanom (1.840 km),Zimbabveom (225 km), Mozambikom (491 km) i Svazilendom (430 km).[12] Mala država Lesoto je u potpunosti okružena južnoafričkom teritorijom (909 km).[12]
Geologija[uredi - уреди | uredi izvor]
Geološka istorija Južnoafričke Republike je kompleksna. Na njenom se području nalaze jedne od najstarijih stena na Zemlji, koje datiraju od pre 3,7 milijardi godina iz doba prekambrijuma.[13][14] Kraton Kapval, koji obuhvata središnji i severoistočni deo zemlje je jezgro oko kojeg su se razvijale ostale geološke formacije.[13] Najvećim delom ga izgrađuju gnajsevi i granitoidi arhajske starosti, a manjim delom zeleni škriljci. Za nastanak struktura u tim stenama usled naglog hlađenja lave bili su potrebni drugačiji atmosferskiuslovi od današnjih, te nam one omogućuju rekonstrukciju sastava atmosfere od pre 3 milijarde godina.[13][14] Takođe, mogu se pronaći i mafitne do ultramafitne vulkanske sekvencije stena.[14] Zeleni škriljci sadrže velike količine zlata, antimona, gvožđa, bakra,azbesta, talka, žive itd, dok gnajsevi i granitoidi nisu toliko bogati mineralnim rudama, no sadrže korund, grafit, te zlato u tragovima.[13]
Trošenjem Kapvalskog kratona i kasnijim taloženjem sedimenata formirani su sedimenetacijski bazeni, koji su jedni od najbogatijih južnoafričkih izvora mineralnih sirovina.[13]Najveće zalihe zlata na svetu sadrže sedimenti Vitvatersrand supergrupe, taložene pre 3,074 do 2,714 milijardi godina, a nalaze se južno od Johannesburga.[13] U isto vreme su se taložili i sedimenti Pongola supergrupe, kao i Piterzburg grupe koji takođe sadrže zlato, ali u manjim količinama.[13]
Pre 2,6 do 2,1 milijardi godina došlo je do taloženja u Transvaalskom i Grikvaland West bazenu. Debele karbonatne naslage istih građene od krečnjaka i dolomita sadrže cink iolovo.[13] Intenzivna karstifikacija dolomita u području Grikvaland West u provinciji North West dovela je do formiranja manganskih ležišta, koja zajedno s velikim ležištem mangana u Kalahariju pored grada Hotazel, čini najveće površinsko ležište mangana na Zemlji.[13]
Na severu zemlje u dolomitskim formacijama Transvaal supergrupe pojaljuju se fluoriti.[13] Njih, kao i sedimente Grikvaland Vest supergrupe prekrivaju sedimenti BIF formacije koji sadrže železnu rudu.[13] Pre 2,05 milijardi godina došlo je do intruzije Bušveld magmatskog kompleksa[n 1] u sedimente Transvaal supergrupe.[13] Intruzija Bušveld kompleksa sadrži 70% svih svetskih ekonomski isplativih ležišta hroma, zatim značajne količine platine, kao i kobalta, bakra i nikla.[13] Takođe, to je i najveći izvor vanadijuma na svetu.[13] Pre 1,3 milijardi godina unutar Kapvalskog kratona došlo je do formiranja kimberlitskih cevi koje sadrže dijamante.[13][14]
Stenoviti Karu basen zauzima oko dve trećine površine Južnoafričke Republike, a uglavnom je građen od fluvijalnih sedimenata,uglja, škriljca i peščara.[13][15] Takođe, Karu bazen prekrivaju i veliki izlivi baznih i kiselih lava, čije je izljevanje prethodilo fragmentacijisuperkontinenta Gondvane koja se dogodila krajem jure pre oko 200 miliona godina. Intenzivan magamtizam koji je pratio fragmentaciju doveo je do stvaranja velikih kimberlistskih intruzija.[13]
Tokom kreda i kenozoika u nekim od novoformiranih bazena uzduž obale došlo je do taloženja naftonosnih sedimenata, po čemu je osobito važno područje zaliva Mosel. Tanki sloj kenozojskih sedimenta se može naći i u delovima North Capea i North Westa.[13]
Reljef[uredi - уреди | uredi izvor]
Teritorija JAR se može podeliti u tri reljefne celine. Uz obale okeana se nalazi uski pojas nizija širok 20 do 250 km koji se naziva Niski Veld. Niski Veld prema unutrašnjosti prelazi u venac planinskih lanaca koji se naziva Drakensberg, a koji se pruža duž cele obale. Na zapadu i jugu doseže oko 2.000 m nadmorske visine, dok na istoku u predelu Drakensberga doseže gotovo 3.500 m. Tu se nalazi i najviši vrh zemlje — Njesuti visok 3.408 m. Venac planinskih lanaca Drakensberg sa tri strane okružuje Highveld, centralna suva visoravan većinom prekrivenu pašnjacima koja se nalazi na nadmorskoj visini od 900 do 2 000 m. Dužina obalske linije iznosi 2 798 km.[12] Obala JAR je slabo razuđena, a jedina pogodna prirodna luka se nalazi u zalivu Saldanha severno od Cape Towna.
Klima[uredi - уреди | uredi izvor]
Na klimu JAR utiču njen položaj u umerenom klimatskom pojasu na južnoj hemisferi, uticaj Atlantskog i Indijskog okeana koji sa tri strane okružuju njen teritorij i polje visokog pritiska u Južnom Atlantiku (tzv. anticiklon sv. Helene).[16][15] Takođe važan je uticaj morskih struja koje prolaze uz njene obale. Tako hladna Benguelska struja koja teče iz cirkumantarktičkog pojasa hladne vode ka severu duž zapadnih obala zemlje pridonosi isušivanju vazduha i smanjuje padavine, dok Mozambička struja na istočnim obalama povišava temperaturu i količinu padavina.[16][15] Važan je i uticaj reljefa, koji je najizraženiji na istoku zemlje gde je uticaj tople Mozambičke struje ograničen samo na uzak priobalni pojas. Ovde planinski lanci koji se nalaze u neposrednom zaleđu obale onemogućavaju strujanje vlažanog okeanskog vazduha prema unutrašnjosti pa zato primorje i istočne padine Drakensberga primaju više padavina od njegovih zapadnih padina i visoravni Highveld u unutrašnjosti.[15]
Prema Kepenovoj klasifikaciji klimata JAR se nalazi na području suvih klima (tip B), odnosno njenih podtipova: pustinjske (BW) na severozapadnom delu zemlje i stepske klime (BS) u centralnom delu.[16] Takođe, delovi zemlje se nalaze u području umereno tople klime (tip C), odnosno njenih podtipova: sredozemne klime (Cs) na jugozapadu, umereno vlažne klime (Cf) duž jugoistočnog primorja i sinijske klime (Cw) u unutrašnjosti na severoistoku zemlje.[16]
Najviša izmerena temperatura — 51,7°S zabeležena je 1948. godine u Kalahariju u pokrajini North Cape u blizini grada Upringtona,[17] dok je u Saderlendu, u planinskom lancu Rogeveld severoistočno od Cape Towna zabeležena najniža temperatura od –15°S.[17][15] Više od polovine Južne Afrike prima samo 200 do 600 mm padavina, a krajnji severozapad manje od 200 mm.[15]
Hidrografija[uredi - уреди | uredi izvor]
Većina reka izvire u planinama Drakensberg i teče na istok, prema Indijskom okeanu. Ipak, najduža reka Oranje, duga 1.860 km, koja takođe izvire u planinama Drakensberg, teče na zapad i uliva se u Atlantski okean. Na ovoj reci se nalazi vodopad Ogrejbis, širok 150 m i dubok 56 m. Druga važna reka je Limpopo, duga oko 1 750 km, a koja je granična reka sa Bocvanom i Zimbabveom i uliva se u Indijski okean, i reka Val, pritoka Oranja, duga 1.251 km. Vodostaji reka značajno variraju tokom godine. Reka Tugela, koja se uliva u Indijski okean, poznata je po istoimenom vodopadu, visokom 948 m. To je drugi po visini vodopad na svetu.[18]
U cilju navodnjavanja plodnih oranica, izgrađeni su brojni irigacioni sistemi u dužini od oko 14.000 kilometara. Suša je glavna elementarna nepogoda u JAR. Malo je jezera većih razmera, a od važnija su Krisi, Sibaja, Oviston i Ronfoltejn.[19].
Flora i fauna[uredi - уреди | uredi izvor]
Južnoafrička Republika je rangirana na šestom mestu liste od 17 država sa najvećim megadiverzitetom na svetu,[20] sa više od 20.000 različitih vrsta biljaka ili oko 10% svih poznatih vrsta biljaka na svetu. Najprisutniji biom u državi, a naročito na Highveldu, jesavana, kojom dominiraju različite vrsta trava, nisko rastinje i razne vrsta akacija. Vegetacija postaje sve ređa kako se ide prema severozapadu zbog malih količina padavina. Nekoliko vrsta sukuletnih biljaka koje čuvaju vodu, poput aloja i mlečika, žive u žarkoj i suvoj oblasti Namakvaland. Trave i bodljikavo savansko rastinje polako prelaze u ređu žbunovitu savanu u severoistočnom delu države. U ovoj oblasti, blizu severnog kraja Nacionalnom parku Kruger, raste značajan broj baobaba.[21]
Biom finbosa, koji obuhvata većinu oblasti i biljnih vrsta oko Kapskoj oblasti, jednoj od šest florističkih carstava, je smešten u malom regionu Western Cape i u njemu živi više od 9 000 vrsta, što ga u pogledu biljnog biodiverziteta čini jednim od najbogatijih regiona na Zemlji. Većina ovih biljaka su zimzelene biljke sa tvrdim izduženim listovima, kao što su sklerofite. Još jedan endemski rod Južnoafričke Republike je rod proteja iz reda skrivenosemenica. Postoji oko 130 različitih vrsta proteja u Južnoafričkoj Republici.
Iako je Južnoafrička Republika bogata biljnim vrstama, samo 1% njene teritorije su šume, i to skoro isključivo u vlažnoj priobalnoj ravnici u KwaZulu-Natalu, dok se oblastimangrova nalaze u rečnim ušćima. Mali rezervati šuma nalaze se u pokrajinama Eastern Cape i Western Cape. Dominiraju uvezene vrsta drveća, posebno eukaliptusi i borovi. JAR je izgubila velike površine prirodnog staništa u poslednje četiri decenije zbog prenaseljenosti. Takođe, JAR je jedna od država najteže pogođena invazijom tuđinskih vrsta, a mnoge (npr. Acacia mearnsii, Acacia saligna, Hakea, Lantana i Jacaranda) predstavljaju pretnju domaćem biodiverzitetu i već oskudnim vodenim resursima. Prvobitne širokolisne i mešovite šume umerenih predela su eksploatisane sve dok nisu ostali mali džepovi. Neke južnoafričke vrste drveća kao što su Podocarpus latifolius, Ocotea bullata i Olea laurifolia su pod zaštitom države.
Južnoafrička Republika je bogata krupnim vrstama sisara biljojeda, kao što su: afrički slon, beli icrni nosorog, planinska i obična zebra, žirafa, afrički bivo, nilski konj, bradavičasta svinja i brojne vrste antilopa (eland, kudu, impala, obični gnu, belorepi gnu, oriks, springbok antilopa itd ). Manji sisari su: afrički mravojed, damani, pangolini, zlatne krtice. Najveća zver je lav, a osim njega, prisutan je leopard, serval, karakal, prugasta i smeđa hijena, zemni vuk, afrički divlji pas, afrički jazavac, merkat i mungosi. Neke vrste sa krajnjeg juga zemlje su izumrle, kao što je kvaga, plava antilopa i kapski lav.
Osim noja, najveće ptice na svetu, na teritoriji Južnoafričke Republike živi kori droplja (najteža ptica letačica), krunasti ždral, mali flamingo,ćelavi ibis, afrički marabu, zemni kljunorog, sekretar, krunasti orao, afrički belorepan, kapski sup, morka, agapornisi. Na obalama se gnezdimagareći pingvin.
Najveći gmizavac je nilski krokodil. Od zmija, zastupljene su kobre, crna mamba, afrički piton itd. Najveći gušteri su varani.
Stanovništvo[uredi - уреди | uredi izvor]
- V. također: Popis gradova u Južnoj Africi
Južna Afrika ima 40,6 miliona stanovnika i glavni grad je Pretoria. Stanovništvo je uglavnom crnačko (75,2%), ali ima i belaca (13,6%), mešanaca (8,6%) i azijata (2,6%). Većina crnaca i belaca pripada hrišćanstvu, dok su većina Azijata hindusi.
Južnoafrička Republika ima 11 zvaničnih jezika od kojih su 2 evropskog porekla: engleski i afrikaans (kojim govore belci holandskog porekla), a ostali afričkog. Zulu je afrička etnička grupa od oko 5 miliona ljudi koji većinom žive u pokrajini Kvazulu-Natal u Južnoj Africi.
Religija[uredi - уреди | uredi izvor]
Prema poslednjem popisu u državi iz 2001. godine, hrišćani su činili 79,7% stanovništva. Od toga cionistički hrišćani 11,1%,pentekostalci 8,2%, rimokatolici 7,1%, metodisti 6,8%, holandski reformisti 6,7%, anglikanci 3,8% i ostali hrišćani 36%. Muslimani čine 1,5% populacije, hindusi oko 1,3%, a jevreji 0,2%. Da ne pripadaju nijednoj veri izjasnilo se 15,1% stanovnika, 2,3 % su činili pripadnici ostalih vera, a 1,4% se nije jasno izjasnilo.[22]
Jezici[uredi - уреди | uredi izvor]
Južnoafrička Republika ima 11 zvaničnih jezika:[23] afrikaans, južnoafrički engleski, ndebele, severni soto, soto, svazi, tsvana, tsonga,venda, kosa i zulu. Iako su svi jezici zvanično ravnopravni, neki jezici se govore češće od drugih. Prema popisu iz 2001. jezik koji se najviše govorio u domaćinstvu su zulu (23,8%), kosa (17,6%) i afrikaans (13,3%).[24] Iako je engleski jezik zvanični jezik u poslovanju i nauci, njega je 2001. godine kao maternji jezik govorilo samo 8,2% Južnoafrikanaca, što je manje nego na popisu 1996 (8,6%).[24]
Drugi jezici koji se govore, a ne spominju se u ustavu su: fanagalo, ho, lobedu, nama, severni ndebele, puti i san (bušmanski). Ovi nezvanični jezici se mogu koristiti u nekim zvaničnim poslovima u ograničenim oblastima gde se utvrdi da su ti jezici dominantni. Međutim, broj stanovnika koji govori njima nije toliko velik da bi oni bili priznati kao službeni jezici u celoj državi.
Mnogi od nezvaničnih jezika plemena Bušmana i Hotentota uključuju regionalne dijalekte koji se koriste i u Namibiji i Bocvani. Ovi narodi, koji su fizički drugačiji od Južnoafrikanaca, imaju svoj kulturni identitet zasnovan na njihovoj zajednici lovaca i skupljača plodova. Oni su u velikoj meri marginalizovani, pa su njihovi jezici u opasnosti od izumiranja.
Imigranti iz drugih država pričaju i svoje maternje jezike. Mnogi beli Južnoafrikanci govore druge evropske jezike, kao što su portugalski (koji takođe govore i crnci poreklom iz Mozambika i Angole), francuski, nemački i grčki, dok Indijci u JAR pričaju na jezicima kao što su tamil, hindi, gudžarati, kurdu i telugu jezik. Francuski jezik govore potomcihugenota u Franšhuku, kao i imigranti iz Konga.
Politika i državno uređenje[uredi - уреди | uredi izvor]
Južnoafrička Republika ima tri glavna grada: Cape Town, najveći od ova tri, je sedište skupštine; Pretoria je sedište izvršne vlasti, a Bloemfontein sedište suda. Južnoafrička Republika ima dvodomni parlament: Nacionalni savet pokrajina (gornji dom) ima 90 poslanika, dok Narodna skupština (donji dom) čini 400 poslanika.
Članovi donjeg doma se biraju po proporcionalnom sistemu: polovina poslanika se bira na nacionalnim listama, a druga polovina na pokrajinskim listama. Desetoro poslanika se bira da predstavljaju svaku pokrajinu u gornjem domu, bez obzira na broj stanovnika pokrajine. Izbori za oba doma se organizuju na svakih pet godina. Vladu potvrđuje donji dom, a predstavnik partije sa najviše osvojenih mesta u Narodnoj skupštini je njen predsednik.
Osnove južnoafričkog pravnog sistema su rimsko-holandsko trgovačko pravo i lično pravo sa engleskim opštim pravom, koji su stigli sa holandskim i britanskom kolonizacijom.[25] Prvi zakon u Južnoj Africi zasnovan na evropskim tradicijama donela je holandskaIstočnoindijska kompanija i naziva se Rimsko-holandsko pravo. Ono je uvedeno pre kodifikacije evropskog prava u Napoleonov kod. Njega je u 19. veku pratilo englesko pravo, i opšte i statusno. Počevši od ujedinjenja 1910. godine, Južna Afrika ima svoju skupštinu koja donosi zakona samo za Južnu Afriku, zamenjujući one koji su prethodno važili za bivše kolonije.
Od završetka aparthejda 1994. politikom Južnoafričke Republike dominira Afrički nacionalni kongres, koji ima 60-70% podrške. Glavna opozicija Afričkom nacionalnom kongresu je Demokratska alijansa (Južna Afrika).
Nekada dominantna Nova nacionalna partija, koja je kroz svog prethodnika Nacionalnu partiju uvela aparthejd, je odlučila da se ujedini sa Afričkim nacionalnim kongresom 9. aprila 2005. Druge značajnije stranke su Kongres naroda, koji se otcepio od Afričkog nacionalnog kongresa, i Slobodarska stranka Inkata, koja uglavnom predstavlja narod Zulu.
Od kraja aparthejda, spoljna politika Južne Afrike je fokusirana na njene afričke partnere, posebno u Južnoafričkoj razvojnoj zajednici i Afričkoj uniji. Južna Afrika je igrala ključnu ulogu posrednika u afričkim sukobima tokom poslednjih 15 godina, poput onih u Burundiju, Demokratskoj Republici Kongo, Komorima i Zimbabveu. Posle ukidanja aparthejda, Južna Afrika je ponovo primljena u Komonvelt. Kao Južnoafrička Unija, Južnoafrička Republika je bila jedan od osnivača Ujedinjenih naroda.
Administrativna podela[uredi - уреди | uredi izvor]
Južnoafrička Republika je administrativno i politički podeljena na devet provincija:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vojska[uredi - уреди | uredi izvor]
.jpg)
Današnje Nacionalne odbrambene snage Južne Afrike osnovane su 1994. kao profesionalna vojska od dobrovoljaca iz bivših Južnoafričkih odmbrambenih snaga, snaga afričkih nacionalističkih grupa (Umhoto ve Sizve i Azanijske narodne oslobodilačke vojske) i snaga reda bivših bantustana. Vojska Južne Afrike je podeljena u četiri roda: Armiju Južne Afrike, Ratno vazduhoplovstvo Južne Afrike, Mornaricu Južne Afrike i Južnoafričku medicinsku službu.
Južna Afrika je tokom 1970ih vršila program razvoja nuklearnog oružja i jedina je afrička država koja je posedovala takvo oružje. Takođe je prva zemlja na svetu koja se dobrovoljno odrekla svog nuklearnog arsenala 1991. godine.
0 komentari:
Objavi komentar