Francuska
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
| Republika Francuska
République française (fr)
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| Uzrečica: Liberté, Égalité, Fraternité | ||||||
| Himna: La Marseillaise | ||||||
Položaj Francuske
| ||||||
| Glavni grad | Pariz 48°51′04″N 2°21′05″E | |||||
| Najveći grad | Paris | |||||
| Službeni jezik | Francuski | |||||
| Državno uređenje | Republika | |||||
| - | Predsjednik | François Hollande | ||||
| - | Premijer | Manuel Valls | ||||
| Nezavisnost | 5:a republika | |||||
| - | Priznato | 5. oktobar 1958 | ||||
| Površina | ||||||
| - | Ukupno | 674 843 (41.) | ||||
| Stanovništvo | ||||||
| - | Ukupno (procjena 2012) | 65 350 000[1] (20.) | ||||
| - | Gustoća stanovništva | 115/km2 (89.) | ||||
| BDP (PKM) | 2012 | |||||
| - | Ukupno | $2,257 triliona [2] | ||||
| - | Per capita | $35 613[2] | ||||
| Gini (2008) | 28.9[3] | |||||
| HDI (2011) | ▲0,884[4] (visok) (20.) | |||||
| Valuta | Euro (€), | |||||
| Vremenska zona | CET+1 | |||||
| Topografija | ||||||
| - | Najviša tačka | Mont Blanc 4 810 m. i. m. | ||||
| - | Najveće jezero | Ženevsko jezero 582 km2 | ||||
| - | Najveća rijeka | Loara 1000 km | ||||
| Internet domena | .fr | |||||
| Pozivni broj | 33 | |||||
Francuska (francuski: la France), službeno Republika Francuska (francuski: République française), je suverena država uZapadnoj Evropi koja uključuje i nekoliko prekomorskih departmana i teritorija. Francuska se graniči sa Belgijom, Luksemburgom,Njemačkom, Švicarskom, Italijom, Monakom, Andorom i Španijom. Francuska je jedna od samo tri zemlje (uz Maroko i Španiju), koja ima i atlantsku i mediteransku obalu. Zbog svog oblika, za Francusku se često koristi naziv "Heksagon" (francuski: l’Hexagone).
Po površini, Francuska je najveća zemlja Zapadne Evrope i Evropske unije, dok je treća zemlja po površini u Evropi. S gotovo 67.000.0000 stanovnika, Francuska je druga najmnogoljudnija zemlja Evropske unije. Francuska je unitarnapolupredsjednička ustavna republika sa glavnim gradom Parizom, koji je najveći grad te kulturno i prometno središte zemlje. Aktuelni Ustav, usvojen 4. oktobra 1958. godine, definiše državu kao sekularnu i demokratsku, uz suverenitet koji proizlazi iz naroda. Nacionalni ideali izneseni su u slavnoj Deklaraciji o pravima čovjeka i građanina, jednom od najranijih dokumenata o ljudskim pravima, koja je donesena 26. kolovoza 1789. godine u jeku Francuske revolucije.
Francuska je bila dominantna svjetska i evropska sila još od kasnog srednjeg vijeka, a najveći utjecaj imala je u periodu od druge polovine 19. do sredine 20. stoljeća, kada je posjedovala drugo najveće kolonijalno carstvo na svijetu, iza Britanskog. Tokom svoje duge i bogate povijesti, Francuska je izrodila cijeli niz uglednih i utjecajnih umjetnika, naučnika i mislioca tako da i danas ostaje jedan od globalnih kulturnih centara. Francuska je četvrta u svijetu po broju spomenika na UNESCO-voj listi svjetske baštine, a godišnje privlači oko 83.000.000 stranih turista - više nego ijedna druga zemlja u svijetu.
Francuska zadržava status globalne velesile, vršeći snažan kulturni, ekonomski, vojni i politički utjecaj kako u Evropi tako i u svijetu. Francuska ima peti najveći vojni budžet u svijetu, treća je po broju nuklearnog oružja i druga po broju diplomatskih misija. Zahvaljujući svojim prekomorskim posjedima, Francuska uživa drugi najveći gospodarski pojas u svijetu. Francuska je razvijena zemlja i peta svjetska ekonomija po nominalnom BDP-u, odnosno sedma po paritetu kupovne moći. Što se tiče situacije po pojedinim domaćinstvima, Francuska je najbogatija zemlja u Evropi i četvrta u svijetu.
Francuski građani uživaju visoki životni standard dok se zemlja nalazi na samom vrhu na poljima obrazovanja, zdravstvene skrbi, očekivanog trajanja života, građanskih sloboda i razvoja. Francuska je jedna od zemalja osnivača Ujedinjenih nacija te drži jedno od stalnih mjesta u Vijeću sigurnosti. Francuska je, također, članica brojnih međunarodnih organizacija, poput OIF-a, G8, G20, NATO-a,OECD-a, WTO-a i Latinske unije. Francuska je i jedna od osnivača i vodećih zemalja Evropske unije.
Historija[uredi | uredi izvor]
Granice današnje Francuske podudaraju se sa drevnom Galijom, koju su nastanjivali Gali, keltski narod. Galiju su osvojili Rimljani u 1. vijeku p. n. e., pa su Gali usvojili romanski jezik i kulturu. Kršćanstvo se ukorijenilo u Galiji u 2. i 3. vijeku naše ere. Istočne granice Galije uz Rajnu osvojila su germanska plemena u 4. vijeku, prvenstveno Franci, od kojih dolazi staro ime zemlje, "Francie".
Iako se osnivanje francuskog kraljevstva obično smješta u 5. vijek, Francuska se kao zasebna zemlja prepoznaje od 9. vijeka, kad sefranačko kraljevstvo Karla Velikog podijelilo na istočni i zapadni dio. Istočni dio je bio začetak današnje Njemačke, a zapadni Francuske.
Nasljednici Karla Velikog vladali su Francuskom do 987. godine, kad je vojvoda Hugo Capet okrunjen za kralja Francuske. Na prijestolju su se u slijedećih osamsto godina izmijenile tri dinastije: Capet, Valois i Bourbon. Kraljevstvo je ukinuto 1792. godine, kad je Francuska revolucija (započeta 1789.) uspostavila republiku.
U napoleonskim ratovima (1803-1815.) Francuska je osvojila veći dio Evrope i postala carstvo, ali zatim je vraćena u stare granice. U 19. vijeku su se izmjenjivala razna državna uređenja, da bi se od Francusko-pruskog rata (1870.) ustalila republika.
Francuska je tokom 19. i 20. vijeka izgubila brojne kolonije, bogatstvo i vodeći položaj među državama svijeta. U Prvom i Drugomsvjetskom ratu bila je na strani pobjednika. Od 1958. godine Francuska je stabilna predsjednička demokratija poznata kao Peta Republika.
Poslijeratno zbližavanje Francuske i Njemačke bilo je ključno za ekonomsku integraciju Evrope, pa je u januaru 1999. godine uvedeneuro. Danas se Francuska zalaže za još veće političko, vojno i sigurnosno ujedinjenje Evrope.
Francuska je jedna od pet stalnih članica Vijeća sigurnosti UN-a.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Reljef Francuske je u osnovi dosta jednostavan. Pretežan dio Francuske čine niski stari masivi. Najveći i najstariji je Centralni masiv, koji zahvata veliki dio jugoistočne i centralne Francuske. On je izgrađen od veoma starih stijena. Na Centralnom masivu ima više starih vulkanskih kupa koje jedva dosežu 2.000 metara visine. Od mlađih planina na istoku Centralni masiv je odvojen dubokom dolinom rijeke Rone. Starih pobrđa ima i na poluotoku Bretenja. Druga oblast starih planina nalazi se na sjeveroistoku Francuske, na granici prema Njemačkoj. To je masiv Vogeza, starih, jako sniženih i raščlanjenih planina. Između Vogeza i Centralnog masiva nalaze se niska, prohodna i dobro naseljena pobrđa.
Na zapadu Francuske su nizine. Nizine su uz rijeke, u riječnim dolinama, uravnjene i zasute mnoštvom plodnih riječnih nanosa. Između riječnih dolina nizine su blago zatalasane. Najviše nizina ima oko Pariza, u Pariškom bazenu, i u dolini rijeke Garone, na jugozapadu Francuske. Na jugu i jugoistoku nalaze se mlađe ulančane planine Pirineji i Alpe. Pirineji su srednje visoke i dosta neprohodne planine na granici između Francuske i Španije. Alpe se nalaze na granici Francuske sa Italijom i Švicarskom. Francuske Alpe su visoko naborane planine. Mnogim vrhovima Alpe premašuju visinu od 4.000 metara. Na Alpe na sjeveru nastavlja masiv Jura. Planine Jure su mnogo niže od Alpa. Najviši vrh Jure ima visinu od samo 1.723 metra. Pirineji, Alpe i Jura izgrađene su od mezozojskih sedimentni stijena.
Klima[uredi | uredi izvor]
Francuska se klimatski dijeli na četiri oblasti: oblast okeanske (atlanske), umjereno kontinentalne, mediteranske i planinske klime. Izrazitu okeansku klimu ima sjeverozapadni i zapadni dio Francuske. Prostori okeanske klime odlikuju se veoma blagim zimama i umjereno toplim ljetima. Kiše su prilično ravnomjerno raspoređene prema mjesecima. Godišnja količina padavina je umjerena i iznosi od 800 mm. Najveći dio istočne Francuske ima umjereno kontinentalnu klimu. U ovom klimatskom području ljeta su mnogo toplija nego na zapadu. Zime su umjereno hladne i pretežno sušne. Pjeskovite kiše naročito padaju u toplijem dijelu godine. Godišnja količina padavina ne prelazi 700 mm. Jugoistočna Francuska, prostori uz Sredozemno more odlikuje se izrazitom mediteranskom klimom. Mediteranskoj klimi obilježja daju duga, topa i sušna ljeta i blage i kišovite zime. Godišnje u ovim prostorima izluči se više od 1.000 mm padavina.
Visoki predjeli Alpa, Pirineja i dijelom Jure imaju planinsku klimu s dugim i hladnim zimama i svježim ljetima. Planisnki prostori imaju veću količinu padavina. Neki dijelovi Alpa godišnje dobijaju do oko 3.000 mm padavina.
Rijeke[uredi | uredi izvor]
Francuska ima dobro razvijenu riječnu mrežu. Najviše rijeka dotječe u Atlantski okean. Rijeke Atlantskog okeana imaju tokom godine prilično ujednačenu količinu vode. Sve one u srednjem i donjem dijelu toka imaju karakter mirnih ravničarskih rijeka. Ušća su im potopljena i tako proširena. Zahvaljujući tome, na ušćima su izgrađene velike morske luke. Najveće rijeke sliva Atlantskog okeana su: Garona, Loara iSena. Na krajnjem sjeveroistoku je najveća rijeka Mozel. Ona iz Francuske otječe u Rajnu u Njemačku. Najveća rijeka Sredozemnog sliva je Rona. Ona prikuplja vode Alpa, pa je to plahovita rijeka, bogata vodom. Većina francuskih rijeka je međusobno povezana plovnim kanalima. U planinskim izvorištima mnogih rijeka, posebno onih koje nastaju u Alpama i masivu Jure, izgrađene su mnogobrojne elektrane.
Flora[uredi | uredi izvor]
Kao i inače u zapadnoj Evropi, prirodni biljni pokrov je jako izmjenjen i u Francuskoj. Ranije su najveći dio zapadne Francuske prekrivale listopadne šume i prirodni pašnjaci. Šume su gotovo potpuno iskrčene. Ravnice su pretvorene u plodne oranice, livade i pašnjake. Na šumskim krčevinama zasađeni su vinogradi i voćnjaci. Samo se, tu i tamo, nalaze ostaci nekadašnjih šuma koje se posebnom brigom ljudi štiti od daljeg uništavanja. Nešto više, pretežno listopadnih, šuma ima na istoku. Crngorične šume prekrivaju dijelove mlađih nabornih planina. Na jugu Francuske, uz mediteransko primorje, prirodni i biljni pokrov čine makija i zimzelene šume.
Politika[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Francuska je unitarna polupredsjednička republika s dugogodišnjom demokratskom tradicijom.[5] Ustav Francuske je usvojen na referendumu 28. septembra 1958. godine.[6] Novi ustav značajno je ojačao izvršnu vlast u odnosu na onu legislativnu. Egzekutiva je bicefalna: Predsjednik Republike (trenutno François Hollande), koji je šef države i bira se direktno na izborima na mandat od 5 godina (prethodno 7 godina),[7] i Vlada, na čijem je čelu premijer kojeg imenuje predsjednik. Aktuelni premijer je Manuel Valls.
Parlament je dvodoman i sastoji se od Narodne skupštine, koja ima 577 neposredno biranih zastupnika, i posredno izabranog Senata, koji ima 348 zastupnika.[8] Zastupnici Narodne skupštine predstavljaju jedinice lokalne samouprave te se biraju na mandat od 5 godina.[9]Skupština ima pravo raspustiti Vladu, što znači da sastav Vlade i osoba mandatara zavisi o tome koja stranka drži većinu u Narodnoj skupštini. Zastupnike u Senatu bira izborni kolegij na mandat od 6 godina (ranije 9 godina), s tim da se, od septembra 2008., svake tri godine bira polovina zastupnika.[10] Zakonodavne ovlasti Senata uvelike su ograničene i u slučaju neslaganja među dva doma, prednost uvijek ima Narodna skupština.[11] Vlada ima velik utjecaj na određivanje dnevnog reda Parlamenta.
Politiku Francuske odlikuju dva suprotstavljenja bloka: lijevi blok okupljen oko Socijalističke partije i desni, prethodno okupljen oko strankeOkupljanje za republiku, a danas oko njenog nasljednika, Unije za narodni pokret.[12]
Administrativna podjela[uredi | uredi izvor]
Francuska je podijeljena na 27 administrativnih pokrajina (région), od kojih se 22 nalaze u Kontinentalnoj Francuskoj. Pokrajine su podijeljene na 101 departman (département). Broj departmana se koristi, između ostalog, u poštanskim brojevima i registracijskim oznakama vozila.
Departmane čini 341 okrug (arrondissement), koji se sastoje od 4051 kantona (canton), a njih sačinjava 36697 komuna (commune). Komune biraju (gradska) vijeća, zbog čega je većina komuna član određene grupe koja se sastoji od dviju ili više komuna, sa zajedničkim vijećem.
Od 101 departmana, njih pet (Francuska Gvajana, Gvadalupa, Martinik, Mayotte, Réunion) je u prekomorskim pokrajinama, koje su ujedno i departmani (Départements d'outre-mer). Ostali prekomorski posjedi Francuske svrstani su u pet kolektiva (Collectivité d'outre-mer) (Francuska Polinezija, Saint Barthélemy, Sveti Martin, Sveti Petar i Mikelon, Wallis i Futuna), jedan sui generis kolektiv (Nova Kaledonija), te Francuski južni i antarktički teritoriji i otok Clipperton.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Francuska privreda pripada skupini najrazvijenijih zemalja svijeta. U svim privrednim djelatnostima ostvaren je visok stepen razvijenosti.Francuska ekonomija se sastoji od razvijenog privatnog poduzetništva i znatnog ali opadajućeg državnog vlasništva. Velike površine obradive zemlje, primjena najnovije tehnologije i subvencije učinile su Francusku vodećom poljoprivrednom silom Zapadne Evrope. Vlada i dalje vrši znatan uticaj na ključne segmente infrastrukture. Ima većinsko vlasništvo u željezničkim, energetskim, zrakoplovnim i telekomunikacijskim tvrtkama. Od početka 1990-ih država postupno prodaje svoje udjele u France Telecom, Air France i osiguravajućim, bankovnim i vojnim segmentima.
Francuska je zajedno sa 11 drugih članica Evropske Unije uvela euro 1. januara 1999. godine. Euro je početkom 2002. godine posve zamijenio francuski franak.
Industrija[uredi | uredi izvor]
Industrija je visoko razvijena. Francuska ima dobro razvijenu metalurgiju i metalnu industriju, mašinogradnju, industriju saobraćajnih sredstava (automobilsku, avionsku, industriju vagona, lokomotiva i brodova), elektro i elektroničku industriju. Kozmetička i tekstilna (modna konfekcija) industrije su najrazvijenije u svijetu. Hemijska i prehrambena industrija dopunjavaju skladan industrijski razvoj Francuske. U svjetskoj proizvodnji i trgovini Francuska se nalazi odmah poslije SAD-a, Njemačke i Japana.
Rudarstvo[uredi | uredi izvor]
Rudna bogatsva Francuske dosta su ograničena. Ona ima solidne zalihe željezne rude, kalija i boksita. Prema proizvodnji i preradi ovih ruda, Francuska zauzima visoko mjesto u svijetu.
Energetski potencijal ne zadovoljava potrebe visoko razvijene zemlje. Francuska, s obzirom na to da nema dovoljno vlastitog uglja i nafte, uvozi naftu i zemni plin. Ona je dobro iskoristila svoj vodni potencijal, izgrađene su i mnoge nuklearne elektrane, a u novije vrijeme i elektrane koje koriste snagu plime i oseke za proizvodnju električne energije.
Stočarstvo i ratarstvo[uredi | uredi izvor]
U ratarskoj proizvodnji najviše se proizvode žitarice, industrijsko bilje i povrće. Proizvodnja srednjoevropskog voća prevazilazi domaću potrošnju. Proizvodi od voća se izvoze. U proizvodnji grožđa i vina Francuska je na prvom mjestu na svijetu. Ona ostvaruje 25% ukupne svjetske proizvodnje vina.
Stočarstvo je također dobro razvijeno. U proizvodnji goveđeg, svinjskog i mesa od peradi, ona se nalazi na petom mjestu u svijetu. U središnjim i planinskim predjelima Francuske gaji se dosta sitne stoke. Proizvodnju mesa dopunjava okeanski ribolov.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Francuska je jedna od najvećih i najznačajnijih zemalja u Evropi. Ona izlazi na niz veoma važnih mora i proteže se kroz niz veoma važnih oblasti (Atlantik, La Manche, Sredozemlje, oblast Alpa, doline Rajne i Rone), pa je mnogi smatraju „ključnom zemljom zapadne Evrope“. Francuska je također visokorazvijena zemlja, što sve zajedno čini njenu saobraćajnu mrežu gustom, visoko razvijenom i sigurnom. Francuska ima razvijen drumski, željeznički, vazdušni i vodni saobraćaj. Najveći saobraćajni čvor zemlje i jedna od najvećih u Evropi je glavni grad, Pariz.
Prema podacima iz 1998. godine ukupna dužina željezničke mreže u Francuskoj je 31.939 km, od čega je 31.840 km pod nadležnošću SNCF-a. Ovo se odnosi na pruge standardnog kolosijeka. Pored toga u zemlji postoji i 99 km pruga uskog kolosijeka (1000 mm). Francuska željeznica je veoma napredna i ona je prevazišla mnoge prirodne prepreke, poput La Manche, gde postoji podzemna veza željeznicom. Također, francuska željeznica slovi za najbržu na svijetu. Gradska železnica je prisutna u svim većim francuskim gradovima. Metro sistem je prisutan u najvećim gradovima. Za razliku od drugih zemlja vozovi se kreću levom stranom (izuzev u Lionskom metrou). Pariz ima najrazvijenu metro mrežu sa 16 linija.
Ukupna dužina puteva u Francuskoj u 1998. godini je 893.300 km, od čega je na savremene auto-puteve otpadalo 12.000 km, a na magistralne puteve 30.500 km. Uprava nad auto-putevima je u rukama privatnih preduzeća, ali pod nadgledanjem državnih organa.
U pogledu vodnog saobraćaja ističu se sledeće luke — Marselj, Avr, Denkerk, Ruan, Nant i Bordo. Najveća luka je u Marselju, koja je i svetskog značaja i opslužuje više zemalja u zaleđu. Luka Avr je glavna luka grada Pariza i nalazi na ušću Sene u Lamanš. Sve važne luke su se razvile na ušćima velikih rijeka u more.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Francuska je etnički veoma homogena zemlja. Više od 90% njenog ukupnog stanovništva čine Francuzi. Ostalo stanovništvo čine doseljenici iz mnogih evropskih zemalja, iz Afrike i stari Baski. Prosječna naseljenost Francuske je mnogo manja od naseljenosti u zapadnoj Evropi. Sada u Francuskoj na kvadratnom kilometru površine živi 113 stanovnika. Stanovništvo je veoma neravnomjerno razmješteno. Tako u tri veća grada i njihovoj okolini (Pariz, Marseille i Lyon) živi više od trećine ukupnog stanovništva zemlje. Dobro je naseljeni zapadni i sjeverni dio Francuske. Najmanje je naseljeni planinski predjeli na jugu i jugoistoku, Centralni masiv i Korzika. Većina Francuza živi u gradovima. Gotovo tri četvrtine stanovništva zemlje danas živi u gradskim naseljima.
Domorodačko stanovništvo čine: Flamanci na krajnjem sjeveru, Bretonci u Bretanji, Baskijci na jugozapadu, Katalonci na istočnim Pirenejima, Elzašani u Elzasu i Korzikanci na Korzici. Ne znaju se tačni podaci o manjinama, jer je pojam "etnička manjina" gotovo nepoznat u Francuskoj. Naime, još od Francuske revolucije država primjenjuje "zakon tla" (droit du sol), koji kaže da su prebivalište i etnički identitet nerazdvojni, tj. onaj ko živi u Francuskoj automatski je Francuz. Etničke manjine su kroz historiju asimilirane na sve načine, i to vrlo uspješno. Tek je nedavno, i to pod pritiskom Evropske Unije, Francuska dala važnija prava etničkim manjinama.
Jezik[uredi | uredi izvor]
Službeni jezik je francuski, ali postoji više lokalnih jezika: baskijski, bretonski, katalonski, korzički, flamanski, njemački (elzaški), oksitanski. Francuska vlada i školstvo tek su odnedavno dopustili njihovo korištenje. Regionalni se jezici danas uče u nekim školama, ali francuski ostaje jedini službeni jezik, kako na lokalnoj tako i na državnoj razini.
Religija[uredi | uredi izvor]
Glavna vjera u Francuskoj je katoličanstvo. Više od 80% stanovnika se izjašnjava kao katolici, ali to je zapravo samo tradicionalna vjerska pripadnost, jer najveći dio ljudi uopće ne drži katoličkih obreda, s obzirom da je Francuska još od Francuske revolucije vrlo svjetovna zemlja. Ipak, ona sadrži Lourdes, možda najslavnije katoličko mjesto hodočašća na svijetu.
Islam se u zadnjih pedeset godina jako proširio Francuskom zbog muslimanskih doseljenika iz bivših kolonija u sjevernoj Africi. Danas oko 9% stanovništva Francuske prakticira islam. Protestantizam se znatno smanjio nakon progona u 16. i 17. vijeku, pa protestanti danas čine samo 2% stanovništva. Jevreji čine samo 1% stanovništva, ali to je čak jedna trećina ukupnog broja Jevreja u Evropi. Jevrejska je zajednica oduvijek igrala vrlo važnu ulogu u Francuskoj, kako ekonomski tako i kulturno.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Kao i u skoro svim ostalim evropskim zemljama školovanje je obavezno. Djeca mogu pohađati nastavu u školama, kod kuće ili učiti samostalno. Za sada ima oko 10.000 djece i mladih koja ne pohađaju ni jedan od navedenih vidova nastave. Školstvo Francuske podijeljeno je na predškolsko (Maternelle), osnovnu školu (école élémentaire), ostale škole (collège, lycée), srednju školu i fakultet.
Kultura[uredi | uredi izvor]
Francuska kultura dala je ogroman doprinos čitavom evropskom naslijeđu. Na tlu Francuske stvoren je ogroman broj dijela koja se ubrajaju u najvrijednija ostvarenja evropske i svjetske kulturne baštine. Od srednjeg vijeka do savremenog trenutka skoro svi umjetnički stilovi imaju reprezentativne predstavnike u Francuskoj. Mnogi od njih su i nastali u Francuskoj i proširili svoj uticaj van njenih granica. Počev od [[arhitektura|arhitekture, slikarstva, kiparstva, muzike, književnosti do visoke mode i dizajna, Francuska, kolijevka obrazovanja, sa pravom drži primat jedne od kulturnih prijestonica planete.[13]
Književnost[uredi | uredi izvor]
Francuska književnost smatra se jednom od najbogatijih i najraznolikijih književnosti, najznačajnija zbog svog istraživanja ljudskog društva i pozicija individualca u društvu. Francuska književnost reflektira kulturnu i političku historiju Francuske. Do Francuske revolucije1789, Francuska je imala društveno uređenje prema klasnom statusu, sa pravilima koja su određivala kako se pripadnici jedne klase trebaju odnositi prema članovima druge klase. Pogled kulture i društva slijedio je hijerarhijsku strukturu društva, uključujući i književne žanrove i stilove. Hijerarhija žanrova imala je epiku na vrhu, a prozne žanrove, kao romane, na dnu. Nekoliko francuskih klnjiževnika je dobilo Nobelovi nagradu:
|
|
Muzika[uredi | uredi izvor]
Francuska ima dugu i bogatu muzičku tradiciju. Kroz ranije faze razvoja muzike, francuski su kompozitori ostavili velik trag na razvoju klasične muzike, dok je u savremenom periodu Francuska ponudila nekoliko značajnih imena popularne muzike. Francuska klasična muzika dugo je bila u sjeni talijanske i njemačke. Iako je francuski barok ponudio imena poput Jeana-Baptistea Lullyja, jednog od pionira opere, ili Marca-Antoinea Charpentiera, preludij čijeg je Te Deuma jedno od najprepoznatljivijih djela današnjice, dvorska muzika poticana na raskošnom dvoru Louisa XIV. nije se uspjela nametnuti u odnosu na onu svojih susjeda. Izvjesni renome postigao je i Jean-Philippe Rameau, jedan od kompozitora kasnog baroka, dok je François Couperin bio glavni predstavnik rokokoa u Francuskoj. Klasicizam je donio konačni krah dominacije talijanske muzike, no u Francuskoj nije imao značajnog odjeka. Francuska se na sceni klasične muzike u cijelosti etablira u periodu romantizma, kada se estetski duh tog pokreta masovno širi cijelom Evropom.
U 20. vijeku došlo je do brzog prodora popularnih žanrova, poput jazza, rocka i popa. Vrlo brzo, formirao se specifičan muzički žanr, poznat kao chanson française. Najznačajniji interpretatori šansona bili su Édith Piaf i Charles Aznavour. Francuski umjetnici ostavili su i značajan trag na polju elektronske muzike, ponudivši nekoliko pionirskih autora tom žanru. Jean-Michel Jarre je već tokom 70-ih godina etablirao žanr i ostvario međunarodnu karijeru, dok je David Guetta tokom 2000-ih postao jedan od najpopularnijih svjetskih muzičara. Globalnu slavu i popularnost tokom 2000-ih godina dostižu i elektronski dueti Daft Punk i Air, potonji koji je sarađivao i na nekolikosoundtrackova filmske muzike.
Gastronomija[uredi | uredi izvor]
Sistemski uzgoj domaćih životinja, peradi i ribe, poboljšana obrada zemlje te kultura sira i vina sačuvana od antičkoga doba, stvorili su iz italijanske kuhinje svojevrsno umjetničko djelo, koje je Katarina Medici prenijela u Francusku. Gastronomija razvijena na toj osnovi proslavila je francusku kuhinju u svijetu. Asimilacijom vrsnih jela i iz drugih evropskih zemalja francuska gastronomija je stvorila u 19. vijeku tzv. Internacionalnu kuhinju, koja je pridonijela homogenizaciji ukusa klasifikacijom jela i vina.[14]
U francuskim jelima rijetko ima masti, a nikada nema zaprške. Jela se zamašćuju maslacem ili uljem, a i to se uklanja sa jela ako je masnoća prevelika. Druga karakteristika francuske kuhinje je u raznovrsnosti jela. Po svom geografskom položaju Francuska je najpotpunija cjelina u pogledu ljudske ishrane u Evropi. Francuska prehrana je bogata vitaminima i vlaknima, što je od velike koristi za probavu. Još je jedna važna odlika francuske kuhinje njeno bogatstvo raznim umacima - postoji više od 3.000 patentiranih umaka u Francuskoj. Oni čine hranu bogatom i ukusnom. S druge strane, mlijeko i mliječne proizvode teško je zapaziti na tipičnoj francuskoj trpezi. Jedini izuzetak tom pravilu je poznati francuski sir. Francusko je vino često korišteno, i kao sastojak u pripremi raznih jela.[15]
0 komentari:
Objavi komentar